Rokka eambbo minerálaid! Dát lea minerálafitnodagaid, minerálahálddahusa ja ráđđehusa sávaldat. Dát lei maiddái váldosáhka Geonor-konferánssas mii lágiduvvui Muoffies njukčamánu 16.-17.b.

Ávvir muitalii 19.03. Nordlándda fylkkaráđi jođiheaddji birra, gii rabai konferánssa gáibádusain ahte galgá nannet minerálaohcama vai beassá álggahit vel eanet ruvkkiid Davvi-Norgii. Garra kritihkka dálá ruvkeplánaid vuostá, mii lea boahtán ee. Sámedikkis, ealáhus- ja birasorganisašuvnnain, ii leat váikkuhan minerálaealáhusa ovddasteddjiide. Sii áigot joatkit ohcama, roggama ja ain bálkestit bázahusaid merrii.

Konferánssa fáddá lei «Mining and Environment» – «Ruvkedoaibma ja biras», muhto dattetge ii okta ge logaldalli gáibidan nannet birasgáibádusaid. Ledje olles guhtta ásahusa geat lágidedje konferánssa: Sintef, NGU, Mineralklynge Norge, Nordlándda fylkkagielda, Kunnskapsparken Helgeland og davviriikkalaš minerálaovttasbargu Nordmin. Oasseváldit ledje minerálafitnodagain, hálddahusas ja dutkamis. 22 logaldalli gaskkas ii okta ge cealkán maidege ráđđehusa minerálapolitihka vuostá, earret moattis geat celke ahte stáhta berre addit eanet ruđa minerálaohcamii ja ahte suohkaniin ii galgaše leat lohpi bissehit ruvkeplánaid.

Birasdirektoráhta ii goassege hilggu

Birasdirektoráhta bealis humai Glenn Kristian Storbråten, gii čilgii mo lágaid ja njuolggadusaid addá sidjiide lobi dohkkehit nuoskkideami. Son čilgii maiddái manne direktoráhta vurdojuvvon buriid servodatlaš bohtosii geažil sáhttá addit lobi stuora nuoskkidemiide omd. Riehpovutnii ja Førdefjordenii. Jerren sus lea go Birasdirektoráhtta goassege hilgon ohcama luoitit ruvkebázahusaid, ja son duođaštii ahte eai leat, buot ohcamat leat dohkkehuvvon!

Bilkidedje vuostálastiid

Ruvkeplánaid vuostálastiid eai lean oba bovdejuvvon konferánsii, muhto dattetge šattai vuostálastin fáddán. Norsk Bergindustri generalčálli čilgii ahte mađe eambbo ruvkkit ásahuvvojit Norgii, dađe buoret birrasii. Son geavahii liibba bilkidit buohkaid geat váidalit dálá ruvkedoaimmaid ja plánaid. Čájehettiin gova mas Luondu ja Nuorain hilgu bálkesteames ruvkebázahusaid Norgga vuonaide, bájuhii muhtin namahis ruvkevuostálasti, gii lei cealkán «Lean buot ruvkedoaimmaid ja danin buot ruvkebázahusaid vurkema vuostá. Lea dárbbašmeahttun roggat vuođđoávdnasiid.» Generalčálli čuoččuhii ahte dát cealkámuš lei čállon Iphone6:s mas leat 63 iešguđet vuođđoávdnasa. Earáin sániiguin: Buohkat geat vuostálastet ruvkepolitihka leat seamma jallat go dát olmmoš.

Ruoná veahki

Áidna biraslihkadusas gii beasai logaldallin lei birasvuođđudus Zero. Ja sin áirras dagai maid lágiideddjiid ledje sávvan: geavahii birrasa ággán bealuštit minerálaroggama. Ákkastallan lea nu: Dál lea boahtime «Det grønne skiftet», «Ruoná nuppástus». Dat mearkkaša ahte mii galgat rievdadit energiijabuvttadeami fossiila boaldámušain ođasmuvvi gáldun nugo biegga-, čáhce- ja beaivvášfápmu. Ja dasa mii dárbbašit ollu minerálaid: veaikki, stálli, neodyma, litiuma ja eará hárves metállaid. Ja go dát metállat geavahuvvojit ruoná nuppástussii, de daid roggan lea maiddái buorre birrasii. Makkár luondduárvvut ja eará ealáhusat ležžet doppe gos áigot roggat, dat ii lean su beroštupmi.

Zero vuođđuduvvui 2002:s ja ulbmil lei bargat globála liegganeami vuostá. Go mun diibmá čálidettiin girjji ruvkkiid birra jerren buotlágan servviin ja ásahusain sin ruvkepolitihka birra, vástidii Zero: «ZERO ii leat bargan áššiiguin čadnon ruvkepolitihkkii, ja danin mii eat leat ovddidan politihkka das. Danin eat sáhte vástidit du gažaldagaid.» Dál ferte jearrat: Lei go juste danin go sii leat bovdejuvvon hupmat dán konferánsii, go buot eará birasásahusat ja searvvit leat unnit ahte eanet vuosttildan ruvkepolitihka ja erenoamážit bázahusaid bálkesteami merrii. Zeros ii boahttán makkárge kritihka, ja minerálaroggama ja buvttadeami váikkuhusaid dálkkádahkii ii namuhuvvon.

Social licence to kill?

Riikkaidgaskasaš minerálafitnodagat lávejit lohkat ahte sii dárbbašit «Social licence to operate». Dat mearkkaša ahte sii fertet ohcat dohkkeheami báikkálaš servvodagain. Čilgen dihte dan ášši lei konferánsa ožžon dutki Nord Universitehtas. Beasaimet gullat ahte «Prošeavttat fertejit duođaštit ja sihkkarastit berošteddjiide ja servodahkii ahte luondu ja biras ii šatta billiduvvot.» Dieđusge buorre, muhto maid dalle go berošteaddjit servodagas eai jáhkihuvvon dasa, muhto doalahit ahte biras šaddá biliduvvot ja danin vuostálastet olles ruvkeprošeavtta? Dan birra dutki ii lohkan maidege, vaikko galggašii jáhkkit ahte velá Bodeaju dutkit leat fuomášan ahte lea ollu vuosteháhku ruvkeprošeavttaide, maiddái Nordlánddas ja velá Bodeaju suohkanis.

Nugo dábálaččat buot lágan ruvkedeaivvademiin, de lei Nussir-direktevra Øystein Rushfeldt logaldalliid gaskkas. Son rábmui buori doarjaga maid su fitnodat lea ožžon báikkálaččat, guovllus ja guovddážis, ja oaivvildii ahte sis lei «Social licence to operate». Ii sániin ge namuhan vuostálastima boazodoalus, ii ge ahte Sámediggi dušše guokte vahku ovdal konferánsa lei hilgon Nussira plána. Dát ii namahuvvon eará logaldallamiin ge. Geat galget addit dan “Social Licence” ii meroštallon, muhto orru leame no ahte boazodoallu, guolásteapmi ja Sámediggi eai gula daidda geat fertejit addit dohkkeheami.

Konsultašuvnnat buori oskkus?

Jus háliidat lohkat eambbo konferánssa birra, de lean čállán raportta dárogillii